Telewizor, smartfon, tablet, konsola do gier, laptop – co najmniej jeden z tych sprzętów znajduje się dziś w prawie każdym domu. Technologia ułatwia dorosłym codzienne życie, dlatego tym trudniej im odmówić dziecku, kiedy na każdym kroku ekrany kuszą bajkami i grami. Ile czasu dziecko może spędzać przed ekranem i jaki będzie to miało wpływ na jego rozwój?
Mózg małego dziecka jest bardzo plastyczny i podatny na wpływ środowiska. Dotyczy to dzieci zwłaszcza do 3 roku życia. Zbyt długie korzystanie z multimediów (nawet tych edukacyjnych), zamiast rozwijać mózg, może powodować opóźnienia np. w rozwoju mowy oraz problemy z koncentracją czy nawet agresję.
Z drugiej strony są bajki i gry edukacyjne, które uczą alfabetu, liczenia, rozpoznawania kolorów, poznawania świata w sposób interaktywny i zabawny. Gry mogą rozwijać kreatywność i wyobraźnię.
Mogą być pomocne wtedy, gdy nie są wykorzystywane jako jedyny sposób do nauki i kontrolowane przez rodziców.
Jak więc znaleźć balans w korzystaniu ze dobrodziejstw technologii, żeby nie zaszkodzić swojemu dziecku?
Ile czasu dziecko może spędzać przed ekranem? – zalecenia WHO
Według Światowej Organizacji Zdrowia dzieci poniżej 5 roku życia powinny spędzać jak najmniej czasu siedząc i oglądając ekrany, aby poprawić jakość snu i mieć więcej czasu na aktywną zabawę.
Szczegółowe zalecenia WHO dla dzieci w wieku 3-4 lat to:
- co najmniej 180 minut aktywności fizycznej o dowolnej intensywności (w tym 60 minut aktywności umiarkowanej lub dużej), rozłożonej w ciągu dnia;
- czas przed ekranem nie powinien przekraczać 1 godziny;
- 10-13 godzin dobrej jakości snu (łącznie z drzemkami).
Według WHO stosowanie się do tych wytycznych w ciągu pierwszych lat życia pozytywnie wpłynie na rozwój motoryczny i poznawczy dzieci oraz zdrowie przez całe ich życie.
Uwaga! To są zalecenia bardzo ogólne, a dzieci są różne. To rodzic określa, ile czasu dziecko może spędzać przed ekranem. Jeśli widzi, że godzina przed ekranem to dla dziecka za dużo, powinien skrócić odpowiednio ten czas.
Zagrożenia płynące ze zbyt długiego przebywania przed ekranem
Zbyt długie korzystanie z multimediów przez dzieci może powodować:
Zaburzenia snu
Niebieskie światło, emitowane przez ekrany, ma wpływ na układ nerwowy, może utrudniać zasypianie i powodować problem z wyciszeniem. Dotyczy to także sytuacji, kiedy dziecko się bawi, a telewizor jest włączony „w tle”.
Słabszy rozwój komunikacji werbalnej i niewerbalnej
Dziecko, które spędza dużo czasu przed ekranem, ma mniej możliwości do ćwiczenia komunikacji z drugim człowiekiem. Może to prowadzić nawet do opóźnienia rozwoju mowy.
Impulsywność i agresja
Szybkie animacje, wielość kolorów, dźwięków – to dużo rzeczy do przetworzenia dla mózgu. Do tego dochodzą jeszcze bodźce ze świata rzeczywistego. Mózg małego człowieka musi poradzić sobie dwutorowo – z tym, co na ekranie i z tym co dzieje się w prawdziwym życiu. To całkiem sporo jak na małą głowę, która dopiero się rozwija. Dziecko jeszcze nie potrafi poradzić sobie z emocjami. Wynikiem tego może być impulsywność i agresja.
Uzależnienie
Im więcej czasu spędzanego przed ekranem, tym krótsza droga do uzależnienia. Dzieci są różne, dla jednych godzina przed ekranem nie będzie robiła wrażenia, dla innych pół godziny to za dużo. Zadaniem rodzica jest obserwować zachowania dziecka i nie dopuścić do uzależnienia od ekranów.
Problemy w kontaktach z rówieśnikami
Im więcej czasu dziecko spędza przed ekranem, tym bardziej żyje w świecie bajek czy gier. To może powodować zainteresowanie tylko jednym tematem, a co za tym idzie trudniejsze dogadanie się z rówieśnikami (a także z dorosłymi).
Problemy zdrowotne
Siedzący tryb życia powoduje wady postawy. Im dziecko będzie starsze, tym więcej czasu będzie spędzało w pozycji siedzącej – w szkole, przy odrabianiu lekcji, a w dorosłym życiu być może też w pracy. Warto zapewnić przedszkolakowi jak najwięcej ruchu, bo z każdym rokiem będzie go miał coraz mniej.
Zbyt dużo czasu przed ekranem to także większe ryzyko wady wzroku oraz otyłości.
Ograniczenie możliwości odkrywania otaczającego świata za pomocą zmysłów
Mimo najpiękniejszych obrazów na ekranie telewizora, dziecko nie pozna zapachów i faktur przez ekran. Nie dowie się, co znaczy rosa pod bosymi stopami, nie pozna, czym jest chropowata kora drzewa, dopóki jej nie dotknie, ani nie poczuje smakowitego zapachu bułek z piekarni.
Obniżenie koncentracji
Zbyt długie i częste wpatrywanie się w ekran powoduje zmniejszoną zdolność koncentracji.
Mimo tych wszystkich zagrożeń trudno byłoby się odciąć i wyłączyć całą technologię z życia dziecka (i całej rodziny). Korzystanie z ekranów ma przecież także zalety.
Pozytywne aspekty technologii
Wideorozmowy z bliskimi
Ekran smartfona daje możliwość, by pogadać w każdej chwili np. z babcią, która mieszka w drugim końcu Polski. Dzięki temu można dbać o więzi rodzinne.
Przywoływanie wspomnień
Zdjęcia oglądane na ekranie komputera czy telefonu pozwalają przywołać wspomnienia z minionych wakacji czy urodzin.
Edukacja
To, co na ekranie, to nie tylko kreskówki dla rozrywki. Są także bajki i programy edukacyjne dla przedszkolaków.
W artykule na portalu Nauka w Polsce, dr Wójtowicz-Szefler jako jedną z zalet korzystania z ekranów wymienia programy edukacyjne:
“Chodzi np. o korzystny wpływ programów, które uczą postaw społecznych, pomagają obserwować zachowania innych ludzi, pomagają w nauce czytania, pisania, w rozwoju umiejętności matematycznych”.
Najważniejsze, by w podróży po wirtualnym świecie, był przy dziecku dorosły, który wytłumaczy rzeczy, których dziecko jeszcze nie rozumie i będzie kontrolował, czy to, co ogląda dziecko, jest dla niego odpowiednie.
Jak korzystać z ekranów i nie szkodzić dziecku?
Warto zastosować się do tych wskazówek:
- Pilnuj czasu spędzanego przed ekranem. Im mniej, tym lepiej.
- Dopasuj treści nie tylko do wieku dziecka, ale też do indywidualnego etapu rozwoju.
- Dbaj o przerwy w oglądaniu. Krótsze odcinki czasowe spędzane przed telewizorem zmniejszają ryzyko przebodźcowania, a także wady wzroku i postawy.
- Bez ekranów przy jedzeniu. Dziecko zapatrzone w telewizor nie ma świadomości, że je i nie wie, czy jest już najedzone.
- Dbaj o sposób oglądania, np. o odległość telefonu od oczu.
- Wyłącz telewizor przynajmniej godzinę przed pójściem spać. Dzięki temu dziecko będzie miało czas, żeby się wyciszyć.
Rodzicu, daj się ponudzić!
Czasem włączamy bajkę tylko dlatego, żeby dziecko się nie nudziło. A jednak nuda też jest dobra. Zmusza dziecko do kreatywności, uczy planowania zabawy i logicznego myślenia. Dzięki nudzie dziecko może wymyślać, jak zorganizować swój czas.
Dlatego od czasu do czasu, daj się dziecku ponudzić. Może zaskoczy Cię swoimi pomysłami na zapełnienie wolnego czasu?
Co zaoferować dziecku zamiast bajek?
W artykule dotyczącym zaleceń WHO dla dzieci do lat 5 dr Juana Willumsen, powiedziała, że:
„Naprawdę musimy przywrócić dzieciom zabawę”.
Daj dziecku więc dziecku to, co lubi.
Zabawę z rodzicem, rysowanie, lepienie z plasteliny, układanie klocków, puzzli, czytanie książeczek, a przede wszystkim ruch na świeżym powietrzu – rower, hulajnogę, placyk zabaw.
A co zrobić, kiedy nie możesz wyjść z dzieckiem na dwór, bo przygotowujesz obiad albo pracujesz zdalnie? Zamiast kolejny raz sięgać po pilota, spróbuj włączyć dziecku audiobajkę.
Podsumowanie
Technologia jest nieodłącznym elementem współczesnego świata, nie zastąpi jednak kontaktu ze światem rzeczywistym – kontaktów z rówieśnikami, zabaw na świeżym powietrzu, czasu spędzonego z rodziną. Zadaniem rodzica jest to, by korzystać z niej rozważnie, żeby czas spędzany przed ekranem nie stał się rytuałem.
Autorka: Justyna Moczulska-Olszewska
Redakcja artykułu: Katarzyna Zubrzycka-Sarna (Pisarenka.pl)
Źródło zdjęcia tytułowego: Image by Freepik
